Mỹ và EU thực hiện các thủ tục cần thiết đúng thời điểm 90 ngày sau khi Hội đồng Bảo an LHQ phê chuẩn thỏa thuận hạt nhân I-ran. EU thông qua khuôn khổ pháp lý cho việc dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt I-ran. Tổng thống Mỹ B. Ô-ba-ma cũng ký sắc lệnh hành chính để có thể bắt đầu miễn áp dụng một số biện pháp trừng phạt I-ran. Tuy nhiên, cả hai bên đều tuyên bố, quyết định dỡ bỏ trừng phạt chỉ có hiệu lực sau khi Tê-hê-ran thực thi các cam kết theo thỏa thuận. Được tiến hành vào thời điểm gọi là “ngày chấp thuận” và chỉ mang tính thủ tục, song những động thái của phương Tây phát đi tín hiệu tích cực trong lộ trình thực thi thỏa thuận lịch sử về vấn đề hạt nhân I-ran.

Con đường đi đến “ngày thực hiện” cho các bên tham gia thỏa thuận hạt nhân I-ran không hề ngắn. Việc miễn áp dụng các biện pháp trừng phạt của Mỹ chỉ có hiệu lực sau bốn đến sáu tháng kể từ “ngày chấp thuận”. Trong khi đó, các lệnh trừng phạt của phương Tây nhằm vào I-ran nhiều khả năng vẫn được áp dụng ít nhất tới tháng 1-2016. Mọi biện pháp trừng phạt Tê-hê-ran chỉ được dỡ bỏ khi Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) chứng thực Tê-hê-ran tuân thủ đầy đủ các cam kết hạn chế chương trình hạt nhân, trong đó có việc cắt giảm lượng u-ra-ni làm giàu, tháo dỡ hai phần ba thanh nhiên liệu hạt nhân và ngừng xây dựng các cơ sở hạt nhân mới.

Với IAEA, nhiệm vụ lớn là bảo đảm I-ran vô hiệu hóa một phần cơ sở hạt nhân, tháo dỡ hàng nghìn máy ly tâm; và chứng tỏ lò phản ứng A-rắc của quốc gia Hồi giáo không thể được sử dụng vào mục đích quân sự. Chính quyền Tổng thống Mỹ B.Ô-ba-ma mới đây kín đáo nhắc nhở chính phủ các nước phương Tây và các chủ ngân hàng Mỹ rằng, các lệnh trừng phạt Tê-hê-ran sẽ vẫn có hiệu lực cho tới khi I-ran tuân thủ hoàn toàn thỏa thuận hạt nhân với P5+1.

Để có được những bước đi tích cực mới, cả chính quyền Mỹ và I-ran đã trải qua chặng đường đầy chông gai. Tổng thống Ô-ba-ma thực hiện cú “lội ngược dòng” đầy khó khăn để giành sự ủng hộ tại Thượng viện Mỹ. Hồi tháng trước, các nhà lập pháp đảng Dân chủ tại Thượng viện gần như phải dốc sức “chiến đấu” với phe Cộng hòa nhằm ngăn chặn một nghị quyết có thể dẫn tới việc cấm thực hiện thỏa thuận hạt nhân I-ran. Về phía I-ran, mặc dù dự luật cho phép thực thi thỏa thuận được Hội đồng Vệ binh phê chuẩn, song quá trình thực thi không dễ dàng, khi lãnh tụ tối cao A.Kha-mê-ni, người có tiếng nói quyết định trong mọi vấn đề của I-ran và luôn có những phát ngôn cứng rắn đối với Mỹ, lại chưa đưa ra quan điểm chính thức về thỏa thuận hạt nhân.

Việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của phương Tây sẽ mở ra cho I-ran nhiều cơ hội thúc đẩy phát triển kinh tế, nhất là lĩnh vực dầu khí vốn chịu tác động nặng nề từ những đòn trừng phạt. Với EU, việc dỡ bỏ trừng phạt Tê-hê-ran cũng đồng nghĩa gỡ bỏ “vòng kim cô" ngăn cản các quốc gia thành viên tiếp cận nguồn cung dầu khí quan trọng từ I-ran. Dự báo, các nước trong khối có thể nhập khẩu tới 35 tỷ m3 khí đốt mỗi năm vào năm 2030 từ quốc gia sở hữu trữ lượng khí đốt thiên nhiên lớn nhất thế giới này.

Người dân I-ran nóng lòng muốn được dỡ bỏ các lệnh trừng phạt kinh tế, song phương Tây vẫn thận trọng. Các quan chức Mỹ thể hiện rõ quan điểm muốn những bước đi vững chắc, không vội vã trong vấn đề này. Những quan điểm trái chiều và mâu thuẫn gay gắt nội bộ Mỹ chung quanh vấn đề hạt nhân I-ran cũng là thách thức không nhỏ trong tiến trình thực thi thỏa thuận. Quan điểm cứng rắn của phe “diều hâu” trong QH Mỹ, và cả thái độ không khoan nhượng của các nhân vật bảo thủ trong Chính quyền I-ran tiếp tục đặt thỏa thuận hạt nhân lịch sử trước phép thử khắc nghiệt. Trong bối cảnh đó, cả Oa-sinh-tơn và Tê-hê-ran ngoài việc trấn an nội bộ, cần thể hiện quyết tâm chính trị cao mới có thể đưa thỏa thuận này đi đúng lộ trình.

Nguồn nhandan.com.n