Biệt danh ông trùm của tỷ phú người Croatia, ông Ivica Todoric lại được dư luận nhắc tới sau khi nhà sáng lập Tập đoàn thực phẩm và bán lẻ Agrokor thất bại trong nỗ lực kháng cáo, chống lại quyết định dẫn độ từ Anh về nước để đối mặt với phiên tòa xét xử về tội gian lận. 

Trong tuyên bố đưa ra hôm 25-10, một tòa án ở xứ sở sương mù đã quyết định, một trong bốn tỉ phú Croatia (ông Ivica Todoric, ông Luksic Family, ông Emil Tedeschi và ông Besnier Family) phải quay về nơi phát lệnh truy nã, để trả khoản nợ khủng của Tập đoàn thực phẩm và bán lẻ Agrokor. Ông Ivica Todoric không ngờ mất cơ nghiệp gần 40 năm của gia đình vì vụ phá sản 7 tỷ USD khiến các nước Đông Nam Âu điêu đứng. 

Theo giới truyền thông, ông Ivica Todoric bị bắt gần 1 năm trước (tháng 11-2017) theo lệnh truy nã toàn châu Âu do cáo buộc làm giả những tài khoản để che giấu các khoản nợ khổng lồ của Tập đoàn thực phẩm và bán lẻ Agrokor. 

Agrokor sụp đổ do khoản nợ nhiều tỷ USD, số tiền lớn tới mức nếu bảo lãnh thì chính Croatia sẽ phá sản. Và nếu để Tập đoàn thực phẩm và bán lẻ Agrokor phá sản thì 60.000 người lao động và hàng nghìn công việc khác trong chuỗi cung ứng bao gồm nông dân trong khu vực sẽ bị đe dọa.

Tỷ phú người Croatia, ông Ivica Todoric.

Được biết, sau khi trở thành kẻ trốn nã hàng đầu của Croatia, ông Ivica Todoric đã đầu thú cảnh sát London. Tỷ phú Ivica Todoric đã đào tẩu tới London sau khi bị cáo buộc biển thủ - bị cáo buộc quản lý yếu kém chuỗi bán lẻ thực phẩm đa quốc gia và biển thủ hàng triệu USD. 

Và chính phủ Croatia đã sử dụng cáo buộc kể trên để tịch thu tài sản riêng của ông Ivica Todoric trả nợ cho Tập đoàn thực phẩm và bán lẻ Agrokor. Có một điều thú vị là số người Croatia sống ở nước ngoài gần bằng với số dân sống trong nước (hơn 4 triệu người theo thống kê năm 2016) và ông Ivica Todoric đã sống ở Anh sau khi bị truy nã, bỏ lại lâu đài nguy nga xây từ thế kỷ 16 nhìn ra thủ đô Croatia. 

Và vụ phá sản của ông trùm Croatia đã làm rung chuyển khu vực Balkan. Thời hoàng kim, ông trùm Croatia thường xuyên bay trực thăng riêng tới biệt thự sang trọng ven biển hay lướt du thuyền tới biển Adriatic. 

“Croatia đang đối mặt với cơn sóng thần kinh tế và tài chính vượt xa mức tưởng tượng”, Thủ tướng Andrej Plenkovic tuyên bố trong phiên thảo luận tại nghị viện để giải quyết khủng hoảng của chính phủ, trong đó có “sự cố” của Tập đoàn thực phẩm và bán lẻ Agrokor. Bởi doanh thu của Tập đoàn thực phẩm và bán lẻ Agrokor từng chiếm tới 15% GDP của Croatia.

Trước khi trở thành 1 trong 4 tỷ phú của Croatia, ông Ivica Todoric đã khởi nghiệp bằng cách xây nhà kính để bán hoa ở Nam Tư cũ hơn 40 năm trước (1976-2018). Sau khi thành công với mô hình này, ông Ivica Todoric đã thành lập công ty cổ phần Agrokor gần 30 năm trước (1989-2018). 

Năm 1993, ông Ivica Todoric mua được một số công ty, bao gồm các siêu thị bán lẻ lớn nhất thủ đô, nhờ quan hệ tốt với những người “có trách nhiệm”, nên mua được cổ phần với giá rẻ khi tham gia quá trình cổ phần hoá quy mô lớn tại các công ty nhà nước. 

Điều hành công ty cổ phần Agrokor, sau này là Tập đoàn thực phẩm và bán lẻ Agrokor cùng 2 con trai và con gái, ông Ivica Todoric đã mở rộng và thu mua mọi thứ - từ đất nông nghiệp, công ty nước đóng chai, trang trại chế biến thịt, đến công ty sản xuất kem và các quầy báo. Và ảnh hưởng của Agrokor đã mở rộng ra ngoài Croatia từ nhiều năm trước. 

“Việc tư hữu hóa hồi thập niên 1990 đã gây ra nhiều vấn đề ở Croatia. Rất nhiều nhà máy tốt đã biến mất. Rất nhiều người từ tay trắng giờ lại trở nên giàu có. Agrokor đã trở thành thế lực lớn hơn chính quốc gia này”, ông Orsat Miljenic, người đứng đầu ủy ban nghị viện tuyên bố khi đề cập tới Tập đoàn thực phẩm và bán lẻ Agrokor.

Nhà tài phiệt Croatia Ivica Todoric trả lời báo chí bên ngoài Tòa án Westminster ở trung tâm London.

Bê bối tại Tập đoàn thực phẩm và bán lẻ Agrokor đã phơi bày nhiều mảng tối, trong đó có mối liên hệ mật thiết giữa giới chính trị và doanh nhân tại Balkan, và tư hữu hóa ở Croatia. “Nơi nào có nguồn tiền lớn, nơi đó có chính trị đứng sau”, cựu Bộ trưởng Tư pháp Croatia Miljenic nói với hãng AP. 

Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, nếu ông Ivica Todoric biết dừng lại đúng lúc thì đã không rơi vào thảm cảnh hiện nay. Việc mua 53% cổ phần của nhà bán lẻ Slovenia Mercator với giá 550 triệu euro bằng khoản vay lãi suất cao từ ngân hàng quốc doanh Nga Sberbank năm 2014 được coi là “giọt nước tràn ly”, dẫn tới sự sụp đổ tài chính của Agrokor. 

Giới kinh tế tiết lộ, chủ nợ chính của Tập đoàn thực phẩm và bán lẻ Agrokor là các ngân hàng Nga. Sberbank là chủ nợ lớn nhất của Agrokor với 1,1 tỷ euro. Một ngân hàng khác của Nga là VTB cũng góp phần với khoản vay đáo hạn trị giá khoảng 300 triệu euro.