Sáng ngày 9-11, các đại biểu Quốc hội thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Tạm giữ, Tạm giam (TG,TG).

Các đại biểu như Đặng Đình Luyến (Khánh Hòa), Phạm Văn Tấn (Nghệ An), Huỳnh Văn Tính (Tiền Giang), Nguyễn Thị Khá (Trà Vinh)… nhất trí việc lấy tên gọi của luật là Luật Thi hành TG,TG, bởi tên gọi này phù hợp với phạm vi điều chỉnh của luật. Luật này chỉ quy định về thẩm quyền trình tự, thủ tục TG,TG và quy định về quyền, nghĩa vụ, chế độ của người bị TG,TG, hoặc quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thực hiện việc TG,TG và các vấn đề khác có liên quan.

Về quyền, nghĩa vụ của người bị TG,TG (Điều 9 dự thảo Luật TG,TG), Báo cáo giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho hay, quyền và nghĩa vụ của người bị TG,TG hiện nay được quy định ở nhiều văn bản luật khác nhau và cũng đang có sự sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với quy định của Hiến pháp 2013, Do đó, việc liệt kê tất cả các quyền của người bị TG,TG được hưởng hoặc bị hạn chế đã được quy định trong các luật, bộ luật hiện hành vào dự thảo Luật này là không khả thi, dẫn đến trùng lắp, chồng chéo và cũng không bảo đảm tính linh hoạt khi phải sửa đổi, bổ sung. Dự án Luật được chỉnh lý theo hướng quy định một số quyền, nghĩa vụ cơ bản nhất trực tiếp liên quan đến người bị TG,TG, còn các quyền khác được thực hiện như thế nào sẽ do các đạo luật chuyên ngành đang quy định điều chỉnh.

Bên cạnh đó, theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự, TG,TG là biện pháp ngăn chặn được áp dụng ở các giai đoạn tố tụng khác nhau. Dự thảo Luật đã quy định sự khác nhau giữa quyền, nghĩa vụ của người bị TG,TG với người chấp hành án phạt tù như người chấp hành án phạt tù phải lao động (bắt buộc); phải học tập, rèn luyện kỷ luật, pháp luật, giáo dục công dân, học văn hóa…; còn người bị TG,TG không có các nghĩa vụ này. Người bị TG,TG được thực hiện quyền bầu cử; người chấp hành án phạt tù không có quyền này…

UBTVQH đã chỉ đạo cơ quan thẩm tra, cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát để bổ sung các quyền của người bị TG,TG như quyền bầu cử; quyền gặp luật sư, người bào chữa; quyền được khám, chữa bệnh theo chế độ bảo hiểm y tế nếu người bị TG,TG đóng bảo hiểm y tế, tăng cường hơn một số chế độ của người bị TG,TG. Điều 9 của dự thảo Luật về quyền, nghĩa vụ của người bị TG,TG đã được chỉnh lý lại như trong dự thảo Luật trình Quốc hội.

Về hệ thống tổ chức cơ quan quản lý, thi hành TG,TG, qua khảo sát của Ủy ban tư pháp tại một số nhà tạm giữ, trại tạm giam cho thấy, trại tạm giam, nhà tạm giữ ở các tỉnh, huyện đang do cơ quan quản lý thi hành án và hỗ trợ tư pháp Công an cấp tỉnh, cấp huyện quản lý, về cơ bản đã tách khỏi hệ thống cơ quan điều tra cùng cấp. Do đó, UBTVQH cho rằng, giữ mô hình hiện nay, Nhà tạm giữ thuộc quản lý của Công an cấp huyện và Trại tạm giam thuộc quản lý của Công an cấp tỉnh là phù hợp.

Riêng đối với bốn trại tạm giam thuộc Bộ Công an hiện nay đang do Cơ quan Cảnh sát điều tra, Cơ quan An ninh điều tra, Bộ Công an quản lý, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng tách các cơ sở giam giữ này ra khỏi cơ quan điều tra và giao cho Tổng cục cảnh sát và Tổng cục an ninh trực tiếp quản lý (do một đồng chí Phó Tổng cục trưởng không phải là thủ trưởng cơ quan điều tra phụ trách) để vừa tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động điều tra, khám phá tội phạm, nhất là những tội phạm về an ninh quốc gia, tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia, vừa bảo đảm hoạt động độc lập của cơ sở giam giữ với các đơn vị điều tra của Bộ. Do đó, đề nghị Quốc hội cho giữ nội dung này như tại Điều 10 của dự thảo Luật.

Về phân loại quản lý TG,TG (Điều 18 của dự thảo Luật), qua khảo sát, giám sát về công tác TG,TG tại một số địa phương thời gian qua cho thấy, hầu hết các nhà tạm giữ của Công an cấp huyện cũng như buồng tạm giữ trong Trại tạm giam đều có số lượng phòng hạn chế, trong khi đó một số vụ án có số người bị TG,TG đông thì việc quy định không TG,TG chung những người trong cùng một vụ án trong mọi trường hợp là rất khó khả thi. Bên cạnh đó, người bị TG,TG là người chưa thành niên khi mới bị TG,TG thường có biểu hiện tâm lý không ổn định, nhà tạm giữ, trại tạm giam vẫn cần bố trí một đến hai người đã thành niên chấp hành tốt kỷ luật, nội quy TG,TG cùng sinh hoạt với họ để kiểm soát hành vi, khuyên răn, tránh việc họ tự sát hoặc tự gây thương tích cho mình. Do đó, việc phân loại quản lý người bị TG,TG đã được chỉnh lý lại tại khoản 2 và khoản 3 Điều 18 dự thảo Luật.

Về đề nghị giam giữ riêng những người cao tuổi từ 70 tuổi trở lên và người khuyết tật, UBTVQH nhận thấy, người từ 70 tuổi trở lên là người cao tuổi, nhưng theo quy định của pháp luật, họ vẫn có đầy đủ khả năng nhận thức, năng lực hành vi, năng lực chịu trách nhiệm hình sự, do đó, việc giam giữ riêng là không cần thiết, nhất là trong điều kiện giam giữ còn khó khăn.

Đối với người khuyết tật, nếu giam giữ riêng có thể dẫn đến họ gặp khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày, nhất là đối với những việc mà họ không thể tự mình làm được, mà cần phải có sự hỗ trợ của người khác hoặc của cơ sở giam giữ. Do đó, đề nghị không phân loại để giam, giữ riêng đối tượng này.

Tổ chức cơ quan thực hiện tạm giữ, tạm giam theo hệ thống dọc?

Đại biểu Huỳnh Văn Tính (Tiền Giang) nhất trí hệ thống tổ chức cơ quan thực hiện chế độ TG,TG được tổ chức theo hệ thống dọc, như vậy thuận tiện cho việc chỉ đạo hướng dẫn, thanh tra, kiểm tra việc tổ chức thực hiện độc lập dưới sự quản lý, chỉ đạo của thủ trưởng cơ quan công an, quân đội nơi đặt nhà tạmh giữ, tạm giam, tránh tình trạng cơ quan điều tra và cơ quan phụ trách nhà TG,TG cùng một đầu mối làm chỉ huy dễ dẫn tới sai sót, lạm quyền trong tiếp xúc hỏi cung, hạn chế oan sai do bức cung, nhục hình gây ra. Tuy nhiên, cần nghiên cứu đến vấn đề quy định về trình độ chuyên môn của cán bộ quản lý trại tạm giam trong quân đội cho phù hợp với thực tiễn. Trình độ quản lý cấp này tốt nghiệp Đại học Luật là phù hợp. Nội dung này đề nghị giao cho Bộ trưởng Quốc phòng quyết định theo tiêu chuẩn do Chính phủ quy định. Phải thống nhất chung về tiêu chuẩn, trình độ, chuyên môn cho cùng một nhóm đối tượng.

Đại biểu Quốc hội Trần Ngọc Vinh (Ảnh: Trần Hải).

Tuy nhiên, đại biểu Trần Ngọc Vinh (TP Hải Phòng)cho rằng, trong thực trạng hiện nay, độ tin cậy về tính minh bạch trong mối quan hệ và sự tách bạch khỏi hệ thống giữa cơ quan quản lý TG,TG với cơ quan cảnh sát điều tra cùng cấp có đủ khách quan hay không. Do vậy, cần thiết phải tách việc quản lý nhà tạm giữ, trại tạm giam ra khỏi cơ quan điều tra hình sự, cơ quan công an cấp tỉnh, huyện để bảo đảm tính khách quan trong công tác giam, giữ.

Theo ông Vinh, tổ chức quản lý trại tạm giam, nhà tạm giữ theo hệ thống mô hình dọc giao công tác tổ chức quản lý giam giữ cho Tổng cục Thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp Tổng cục VIII thuộc Bộ Công an quản lý và chỉ đạo nghiệp vụ như đối với hệ thống trại tạm giam hiện nay để bảo đảm tính độc lập, tránh việc cơ quan điều tra hình sự cùng cấp lạm dụng bức cung, nhục hình trong quá trình điều tra xác minh.

Quy định cụ thể về quyền, nghĩa vụ của nhóm đối tượng bị tam giữ, tạm giam

Đại biểu Huỳnh Văn Tính (Tiền Giang) băn khoăn về quyền và nghĩa vụ của người bị TG,TG. Theo ông, người bị TG,TG chia làm hai nhóm đối tượng: người chưa có tội và người có tội. Người chưa có tội đương nhiên là một công dân bình thường, có đầy đủ quyền con người và quyền công dân như Hiến pháp quy định, nhưng không ai có quyền xâm phạm hoặc hạn chế quyền đó. Do vậy, cần xem lại để quy định theo hướng cụ thể về quyền, nghĩa vụ của hai nhóm đối tượng là người có tội và người chưa có tội. Như vậy mới bảo đảm quyền con người, quyền công dân không bị xâm hại, đồng thời phù hợp với bố cục của các chương, điều khác trong luật này như quy định về nhà tạm giữ riêng, nhà tạm giam riêng.

Theo đại biểu Tính, dự thảo luật quy định khi kiểm sát TG,TG, Viện Kiểm sát có quyền yêu cầu trả tự do ngay cho người bị tạm giữ, người bị tạm giam khi có quyết định của các cơ quan có thẩm quyền. Quy định như vậy không rõ và rất chung. Vì người bị TG,TG không có căn cứ và trái pháp luật, mà Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) chỉ có quyền yêu cầu trả tự do ngay là chưa phù hợp. Nếu chỉ có yêu cầu thì có thể thực hiện, có thể không, cũng có thể chưa thực hiện, cũng có thể chưa thực hiện, khi có quyết định của các cơ quan có thẩm quyền mới trả tự do ngay. Như vậy, cơ quan có thẩm quyền là cơ quan nào? Việc cấp bách như vậy mà thực hiện theo quy định không cụ thể, không rõ ràng, là không phù hợp với quy định tại Điểm đ, Điểm g, Khoản 2, Điều 22, Luật Tổ chức VKSND của năm 2014. Đề nghị phải sửa quy định này.

Đại biểu Đặng Đình Luyến (Khánh Hòa) nhận định, thời hiệu quy định của dự thảo luật quá ngắn. Điều 44 của dự thảo Luật quy định "Thời hiệu khiếu nại lần đầu là 30 ngày kể từ ngày nhận được, hoặc biết được quyết định hành vi quản lý thi hành TG,TG mà người khiếu nại cho rằng có vi phạm pháp luật. Thời hiệu khiếu nại tiếp theo là 15 ngày, kể từ ngày nhận được quyết định giải quyết khiếu nại của người có thẩm quyền". Với thời hiệu quy định này, không bảo đảm để cho người khiếu nại có đủ điều kiện để thực hiện quyền khiếu nại của mình. Thí dụ, người khiếu nại đang ở trong tình trạng bị TG,TG, do đó việc đi lại, nghiên cứu quyết định hoặc biết được hành vi để thực hiện quyền khiếu nại của mình rất ngắn. Thời hiệu khiếu nại lần đầu quy định trong Luật Khiếu nại về lĩnh vực hành chính năm 2011 là 90 ngày kể từ ngày nhận được quyết định hành chính hoặc biết được quyết định hành chính, hành vi hành chính. Thời hiệu khiếu nại tiếp theo là 30 ngày kể từ ngày nhận được quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu, nên thấy quy định thời hiệu trong Luật Khiếu nại năm 2011 rộng hơn.

Đại biểu Luyến đề xuất nâng thời hiệu khiếu nại trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại trong TG,TG cao hơn, ít nhất bằng thời hiệu như khiếu nại lần đầu là 90 ngày và khiếu nại lần tiếp theo là 30 ngày.

Đại biểu Trần Văn Tấn (Tiền Giang) đề nghị bổ sung quy định về quyền yêu cầu được trả tự do của người bị tạm giữ, người bị tạm giam khi hết thời hạn TG,TG, hoặc đã chấp hành xong hình phạt nhằm bảo vệ tốt quyền công dân. Đồng thời, nâng cao hơn nữa tinh thần trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng trong hoạt động điều tra, truy tố, xét xử khi áp dụng các biện pháp TG,TG, tránh lạm dụng việc áp dụng biện pháp ngăn chặn là TG,TG gây thiệt hại cho người bị tạm giữ, người bị tạm giam.

Về thẩm quyền giải quyết khiếu nại trong quản lý thi thành TG,TG, người có thẩm quyền trong quản lý thi hành TG,TG nhận được đơn khiếu nại quy định tại Khoản 1 điều này phải chuyển cho Viện Kiểm sát giải quyết khiếu nại của người bị tạm giữ, người bị tạm giam trong thời hạn 24 giờ kể từ khi nhận được khiếu nại. Đại biểu Tấn đề xuất bổ sung quy định khi nhận được đơn khiếu nại của người bị tạm giữ, người bị tạm giam, cơ quan, người có thẩm quyền trong quản lý thi hành TG,TG phải lập biên bản về việc nhận đơn và giao cho người khiếu nại một bản để quy định của luật được chặt chẽ, thuận lợi cho việc kiểm tra, giám sát việc thực hiện.

Nguồn nhandan.com.vn