Chiều 13/12, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) xem xét, cho ý kiến về việc lấy ý kiến Nhân dân đối với dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).

Lấy ý kiến toàn bộ dự thảo luật và vấn đề dư luận quan tâm

Tờ trình do Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) Lê Minh Ngân trình bày cho biết, mục đích của việc tổ chức lấy kiến Nhân dân nhằm phát huy quyền làm chủ, trí tuệ, tâm huyết của Nhân dân trong việc tham gia xây dựng Luật Đất đai (sửa đổi); tạo sự đồng thuận của Nhân dân, thể hiện ý chí, nguyện vọng của Nhân dân trong việc sửa đổi Luật Đất đai. Đồng thời, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của mỗi cá nhân, cơ quan, tổ chức đối với việc sửa đổi Luật Đất đai và tổ chức thi hành luật.

Nội dung lấy ý kiến là toàn bộ dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) và các vấn đề liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân được dư luận quan tâm. Thời gian lấy ý kiến bắt đầu từ ngày 3/1 đến ngày hết ngày 28/2/2023.

"Việc tổ chức lấy ý kiến Nhân dân thông qua các hình thức sau: Góp ý trực tiếp bằng văn bản; tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm; thông qua Cổng Thông tin điện tử của Quốc hội, Chính phủ, Bộ TN&MT và các các cơ quan thông tấn báo chí; điều tra xã hội học về nội dung chính sách và tác động các chính sách trong dự thảo luật; các hình thức khác phù hợp", Thứ trưởng Bộ TN&MT cho biết.

11 nhóm nội dung trọng tâm

Qua thẩm tra, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế (UBKT) Vũ Hồng Thanh cho biết, đây là một đạo luật khó, phức tạp, tác động tới hầu hết các ngành, lĩnh vực, chủ thể trong xã hội. Do đó, việc lấy ý kiến Nhân dân sẽ là cơ sở thực tiễn quan trọng để tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện dự thảo Luật trước khi trình Quốc hội cho ý kiến lần thứ hai tại Kỳ họp thứ 5 (tháng 5/2023).

"Về đối tượng lấy ý kiến, dự thảo Nghị quyết liệt kê 5 nhóm. Tuy nhiên, Thường trực UBKT cho rằng, việc liệt kê khó bảo đảm đầy đủ các đối tượng cần xin ý kiến, do đó đề nghị quy định đối tượng lấy ý kiến bao gồm "các tầng lớp Nhân dân ở trong nước và người Việt Nam định cư ở nước ngoài" - Chủ nhiệm UBKT nhấn mạnh.

Đối với các vấn đề trọng tâm lấy ý kiến Nhân dân, Thường trực UBKT đề nghị cân nhắc việc đưa vào phụ lục các nội dung sau: Nguyên tắc áp dụng pháp luật; quyền và trách nhiệm của Nhà nước với vai trò đại diện chủ sở hữu về đất đai; điều tiết nguồn thu đất đai. Đồng thời, đề nghị Cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, lựa chọn những vấn đề còn nhiều ý kiến khác nhau, làm rõ các loại ý kiến, ưu điểm, hạn chế của từng loại ý kiến, tạo cơ sở để Nhân dân xem xét, góp ý, trong đó quan tâm đến 11 nội dung như sau:

Chính sách đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số; căn cứ, thẩm quyền, trình tự, thủ tục điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Trong đó có trường hợp thu hồi đất để thực hiện dự án đô thị, dự án nhà ở thương mại; nguyên tắc "đảm bảo thu nhập và điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ" khi bồi thường về đất trong trường hợp Nhà nước thu hồi đất; quy trình giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất đối với đất ở, đất sản xuất, kinh doanh.

Việc sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư thông qua việc thỏa thuận về quyền sử dụng đất, việc mở rộng hạn mức nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân; việc mở rộng đối tượng nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất trồng lúa; việc cho phép chuyển nhượng, thế chấp quyền thuê trong hợp đồng thuê đất trả tiền hằng năm; nguyên tắc và phương pháp định giá đất; thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai.

Có hai loại ý kiến khác nhau về thời gian xin ý kiến. Tuy nhiên, từ ngày 3/1 – 28/2/2023 trùng với thời gian Tết Nguyên đán năm 2023, việc lấy ý kiến Nhân dân có thể gặp khó khăn nên 100% ý kiến Thường trực UBKT tán thành loại ý kiến thứ hai, đề nghị kéo dài thời gian từ ngày 3/1 đến hết ngày 15/3/2023. Đồng thời, để bảo đảm chất lượng hồ sơ dự án Luật cũng như quy trình thẩm định, thẩm tra dự án luật, Cơ quan thẩm tra đề nghị UBTVQH tổ chức một phiên họp riêng về dự án luật vào thời điểm sau ngày 20/4/2023.

Qua thảo luận, UBTVQH cũng thống nhất với phương án thời gian xin ý kiến như Thường trực UBKT nêu. Gợi ý một số vấn đề thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị xác định rõ việc lấy ý kiến Nhân dân lần này khác với lấy ý kiến, đánh giá tác động khi xây dựng dự thảo luật là gì, xác định rõ nội hàm và cụ thể đối tượng để từ đó xác định trọng tâm, trọng điểm trên quan điểm "mọi quyết sách đều phải lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm".

Về cách thức lấy ý kiến, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu phải thực chất, hiệu quả, tránh chuyện làm hình thức, đóng góp không nhiều, hiệu quả thấp. "Tránh việc đăng tải lên Cổng Thông tin điện tử, đọc qua thì thấy "êm" nhưng khi ban hành, tổ chức thực hiện lại giật mình hoá ra thế này, hoá ra thế kia...", Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Bên cạnh vai trò của Cơ quan soạn thảo cũng phải xác định rõ vai trò các cơ quan của Quốc hội, chứ không phải ban hành nghị quyết rồi ngồi thụ động chờ báo cáo. "Quá trình lấy ý kiến phải có sự giám sát, tránh trường hợp người dân góp ý những cái rất sát lại không tổng hợp, hay tổng hợp khác đi và nếu xảy ra việc đó thì phải giải quyết thế nào?" – Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Tránh trường hợp chỉ chọn những ý kiến thuận lợi

Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường cho rằng, về kết quả lấy ý kiến, nên chăng xem xét có một điều như Chủ tịch Quốc hội gợi ý, quy định kết quả lấy ý kiến phải gửi về Chính phủ để tổng hợp, báo cáo, nhưng đồng thời cũng gửi về Quốc hội để chủ động nắm, xem xét trong quá trình thẩm tra, hoàn thiện dự thảo luật. 

Đồng quan điểm, Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường (KH,CN&MT) Lê Quang Huy đề nghị trong quá trình tổ chức lấy ý kiến phải có nhiều kênh trung thực, khách quan, tránh trường hợp chỉ chọn những ý kiến thuận lợi cho mình. Đồng thời phải có cơ chế phản hồi, vì trong quá trình xin ý kiến những lần trước đây, cũng có chuyên gia rất không bằng lòng "vì họ góp ý bao nhiêu xong rồi không thấy tiếp thu, không thấy phản hồi gì"...

Theo Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá - Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh, cần ưu tiên cho các đối tượng chưa có điều kiện lấy ý kiến, chẳng hạn các doanh nghiêp, công ty. Về hình thức lấy ý kiến rất quan trọng, có lẽ trước khi lấy ý kiến nên tổ chức đợt thông tin tuyên truyền rất rõ, vận dụng các kênh thông tin truyền thông vì vấn đề Luật Đất đai (sửa đổi) rất lớn. "Về nội dung trọng tâm xin ý kiến, ngoài toàn bộ dự án luật, cần tập trung những vấn đề khó giải quyết để đưa ra hỏi các chuyên gia. Nếu nội dung xin ý kiến xây dựng tốt thì kết quả đạt được tốt hơn, tập trung các vấn đề", Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá - Giáo dục nêu thêm.

Chủ nhiệm Uỷ ban Tư pháp Lê Thị Nga đề nghị lấy ý kiến theo đối tượng, mỗi đối tượng có vấn đề trọng tâm, có gợi ý: "Rút kinh nghiệm cách làm của UBKT khi thẩm tra Luật Đất đai, giao Uỷ ban tôi vấn đề giải quyết tranh chấp, khiếu nại thì chúng tôi chỉ tập trung và làm báo cáo sâu về vấn đề ấy. Nên tập trung chọn vấn đề trọng tâm theo từng loại đối tượng thì góp ý sẽ sâu sắc hơn".

Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh, đây là nội dung đặc biệt quan trọng, cần triển khai thực chất, hiệu quả, đảm bảo tính khả thi trong quá trình lấy ý kiến Nhân dân. UBTVQH đề nghị Bộ TN&MT khẩn trương tiếp thu các ý kiến, phối hợp UBKT và các cơ quan liên quan hoàn chỉnh dự thảo nghị quyết.