Tiết mục văn nghệ của đội văn nghệ bản Khe Ngậu, xã Xá Lượng, huyện Tương Dương (Nghệ An).

Tuy vậy, trải qua thời gian, những nét văn hóa mang tính đặc trưng của từng dân tộc thiểu số đang đứng trước nguy cơ bị mai một… Ý thức được điều này, huyện Tương Dương xác định việc bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc là một trong những nhiệm vụ mang tính chiến lược trong phát triển kinh tế- xã hội của địa phương. Thời gian qua, huyện đã tập trung chỉ đạo 137 làng bản thành lập đội văn nghệ quần chúng, khôi phục đám cưới cổ của dân tộc Thái tại bản Chắn, xã Thạch Giám; khôi phục lễ hội văn hóa dân tộc Mông ở xã Tam Hợp; nghiên cứu và phục dựng lễ hội Xăng Khan của người Thái ở bản Chà Luân, xã Luân Mai và lễ hội Đền Vạn - Cửa Rào, xã Xá Lượng. Đồng thời, nghiên cứu và phục dựng một số nét đặc trưng văn hóa dân tộc Khơ Mú, mở các lớp chế tác và hướng dẫn sử dụng một số loại nhạc cụ dân tộc, tổ chức lớp phổ biến tiếng Ơ Đu tại bản Văng Môn, xã Nga My và mở nhiều lớp phổ biến chữ Thái Lai Pao.

Phó Chủ tịch UBND huyện Tương Dương Lô Thanh Nhất cho biết, là huyện nằm trong diện nghèo 30a, nhưng thời gian qua UBND huyện đã chỉ đạo biên soạn thành công một số công trình như “Địa chí huyện Tương Dương”; thành lập câu lạc bộ Văn học Nghệ thuật và cho ra đời tập san “Mường Xủng” nhằm mục đích khảo cứu và quảng bá những nét đặc sắc của văn hóa các dân tộc thiểu số. Hằng năm, ngành văn hóa huyện tổ chức hội thi hát dân ca, dân nhạc, dân vũ và các trò chơi dân gian nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm và niềm say mê của cộng đồng.

Cùng với những kết quả nêu trên, huyện Tương Dương còn đầu tư xây dựng nhà truyền thống, tổ chức sưu tầm, lưu giữ các loại vật dụng, nhạc cụ, trang phục của các dân tộc cư trú trên địa bàn. Tiến hành xây dựng và tiến tới nhân rộng các mô hình làng bản văn hóa thuần dân tộc, tạo điều kiện thuận lợi về mặt không gian cho công tác bảo tồn bản sắc văn hóa từng dân tộc. Đồng thời, huyện còn chủ trương khôi phục và mở rộng một số nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, đan lát ở các xã Thạch Giám, Xá Lượng, Nga My...

Được thiên nhiên ưu đãi, huyện Tương Dương còn có tiềm năng lợi thế để phát triển du lịch. Đó là rừng săng lẻ ở xã Tam Đình, có diện tích hơn 70 ha còn giữ được đặc tính nguyên sinh là địa điểm lý tưởng để tổ chức các cuộc du lịch sinh thái, cắm trại... Ngoài ra, Tương Dương còn có rừng cây lùn ở xã Tam Quang, rừng lạnh nguyên sinh ở xã Tam Hợp, thuộc khu bảo tồn thiên nhiên Pù Mát cũng là những điểm lý tưởng để phát triển du lịch.

Đặc biệt ở Cửa Rào thuộc xã Xá Lượng, thủ phủ của Phủ Tương ngày xưa, nơi hợp lưu của dòng Nậm Nơn và Nậm Mộ thành sông Cả có một ngôi đền thiêng, tọa lạc ở vị trí tuyệt đẹp, phong cảnh nên thơ, đó là đền Vạn Cửa Rào thờ Đoàn Nhữ Hài (Đốc tướng nhà Trần) và Tam Tòa Thánh Mẫu. Vào dịp đầu xuân, nhân dân địa phương tổ chức lễ hội để cầu mong mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an và tổ chức các trò chơi dân gian, giao lưu văn hóa văn nghệ để gặp gỡ và trao đổi tâm tình. Các dân tộc cư trú trên địa bàn Tương Dương vẫn còn lưu giữ được những nét bản sắc tiêu biểu như dân tộc Ơ Đu với lễ đón sấm đầu năm, dân tộc Thái với lễ cưới đặc sắc, dân tộc Khơ Mú với lễ mừng nhà mới, dân tộc Mông với hội chọi trâu đầu xuân...

Nói về khó khăn hiện nay, Trưởng phòng Văn hóa Vi Sắt Son cho biết thêm: Bản Văng Môn, xã Nga My là nơi tập trung tộc người Ơ Đu thuộc khu tái định cư Thủy điện Bản Vẽ. Bản có hơn 90 hộ, khoảng 400 khẩu. Do nhiều năm bị đồng hóa với các đồng bào khác, tiếng nói của tộc người Ơ Đu đã bị mai một. Thời gian qua tỉnh đã đầu tư hơn hai tỷ đồng giao cho Ban Dân tộc tổ chức thực hiện dự án “Hỗ trợ phát triển dân tộc Ơ Đu”, trong đó vừa hỗ trợ sản xuất, xây dựng hệ thống nhà văn hóa và mở lớp dạy tiếng để khôi phục lại ngôn ngữ cho đồng bào. Tuy nhiên, việc dạy tiếng gặp nhiều khó khăn vì phải trông chờ vào năm người già của bản, trong khi các cụ tuổi cao, giọng nói không rõ nên rất khó truyền đạt cho người học.

Theo Bí thư Huyện ủy Tương Dương Phạm Trọng Hoàng, bên cạnh những kết quả đạt được thì công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc ở Tương Dương nói riêng và các huyện miền núi tỉnh Nghệ An nói chung đang gặp khó khăn. Đó là, các huyện miền núi Nghệ An hầu hết địa hình phức tạp, giao thông khó khăn, xuất phát điểm thấp, phát triển chậm và thiếu bền vững; các chương trình, dự án đầu tư của Nhà nước tuy được tăng cường nhưng hiệu quả chưa cao, chưa đáp ứng được thực tế ở cơ sở; trình độ học vấn, nhận thức của đồng bào nhìn chung thấp; một số cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương chưa quan tâm; việc tuyên truyền, giáo dục và vận động quần chúng tham gia giữ gìn văn hóa dân tộc chưa được tiến hành thường xuyên và sâu rộng đến các tầng lớp dân cư.

Trước thực trạng đó, thời gian tới tỉnh Nghệ An nói chung và huyện Tương Dương nói riêng cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ giải pháp như: đẩy mạnh tuyên truyền vận động nhân dân tham gia bảo vệ di sản văn hóa, gắn hoạt động văn hóa dân tộc trong công tác, xây dựng đời sống văn hóa; có chính sách, chế độ thích đáng cho các nghệ nhân tài giỏi, những cá nhân và gia đình có công sức giữ gìn tài sản văn hóa dân tộc; tiếp tục xây dựng nếp sống văn hóa lành mạnh, tiến bộ ở vùng dân tộc thiểu số trên cơ sở đẩy mạnh cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư" Tổ chức nghiên cứu, sưu tầm, phục hồi, nâng cao di sản dân ca, dân nhạc, dân vũ của đồng bào các dân tộc để đáp ứng nhu cầu thực tế... Để sớm mang lại hiệu quả thiết thực, nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu vẫn là tăng cường đào tạo và nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ ngành văn hóa và du lịch.

Nguồn nhandan.com.vn