Người dân xã Canh Thuận, huyện Vân Canh (Bình Định) thu hoạch mía.

Cạnh tranh gay gắt

Qua thống kê, các niên vụ gần đây, diện tích mía trên cả nước đạt khoảng 300 nghìn ha với sản lượng dao động trong khoảng 20 triệu tấn. Khi tham gia TPP, việc xóa hàng rào thuế quan sẽ giúp các doanh nghiệp sản xuất đường cạnh tranh bình đẳng hơn, người tiêu dùng được hưởng lợi. Bên cạnh đó, với việc tận dụng thuế suất xuất khẩu 0% từ 11 quốc gia có nền công nghiệp phát triển, ngành mía đường Việt Nam có cơ hội nhập khẩu máy móc hiện đại phục vụ chế biến...

Tuy nhiên, vấn đề đặt ra hiện nay là sản phẩm đường của các nước thành viên TPP sẽ có mặt ở thị trường nước ta, trong đó có Ô-xtrây-li-a, nước xuất khẩu đường đứng thứ ba trên thế giới. Nếu không thay đổi sớm, ngành đường sẽ có nguy cơ “thua ngay trên sân nhà”. Bởi trong 12 nước thành viên TPP, giá thành sản xuất đường Việt Nam cao hơn nhiều so với 11 nước còn lại. Hơn nữa, năng suất mía ở nước ta bình quân đạt khoảng 64 đến 65 tấn/ha; chữ đường chỉ đạt trên dưới 10CCS. Đặc biệt, ở nước ta, một ha mía sản xuất ra chỉ được hơn năm tấn đường, trong khi đó trên thế giới đạt khoảng 6,8 tấn/ha.

Cùng với áp lực đến từ các thành viên TPP, tới đây khi Hiệp định mậu dịch hàng hóa ASEAN có hiệu lực, hàng rào hạn ngạch nhập khẩu đường trong các nước Đông - Nam Á sẽ được dỡ bỏ, ngành đường còn phải cạnh tranh với đường Thái-lan, vốn được người tiêu dùng Việt ưa chuộng từ nhiều năm nay.

Đừng để nước đến chân mới nhảy

Phó Cục trưởng Chế biến Nông, lâm, thủy sản và Nghề muối Võ Thành Đô cho biết, trong giai đoạn đầu tham gia TPP, ngành đường trong nước vẫn được bảo hộ ở mức cần thiết (bằng biện pháp duy trì hạn ngạch thuế quan). Trước mắt, TPP tạo cơ hội nhất định để mở rộng thị trường xuất khẩu, góp phần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu đường thay vì chỉ phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc như trước đây. Việc xóa bỏ thuế quan đối với các sản phẩm chế biến từ đường cũng mở ra cơ hội phát triển đầu tư chế biến sâu, sản xuất sản phẩm có giá trị gia tăng cao như bánh kẹo, mật… Tuy nhiên, cùng với cơ hội là những thách thức đang hiện hữu, nếu ngành mía đường không nhanh chóng chuyển đổi thì thua thiệt sẽ thuộc về các doanh nghiệp và người nông dân trồng mía.

Theo Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Mía đường Lam Sơn Lê Văn Tam, để chủ động khi tham gia TPP, phải thay đổi phương thức từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất lớn; cơ giới hóa nhằm tăng năng suất, chất lượng để hạ giá thành sản phẩm; đầu tư thiết bị hiện đại, đồng bộ; ứng dụng khoa học - công nghệ cao vào sản xuất tạo ra giống mới theo phương thức cấy mô; bảo đảm liên kết bền vững với nông dân; thực hiện tưới nước tiết kiệm để tăng năng suất cây trồng...

Các địa phương cần vận động nông dân dồn điền, đổi thửa, khuyến khích cho thuê đất để hình thành những vùng sản xuất mía quy mô lớn, tập trung; tổ chức liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị để giảm chi phí, nâng cao hiệu quả kinh tế. Nhanh chóng nghiên cứu và đưa vào áp dụng các quy trình kỹ thuật thâm canh cho từng loại giống mía và phù hợp với từng địa bàn; áp dụng cơ giới hóa vào sản xuất để tăng năng suất lao động, giảm tổn thất sau thu hoạch; nghiên cứu, tổ chức xây dựng hệ thống thủy lợi và kỹ thuật tưới nước cho mía ở từng địa bàn khác nhau.

Bên cạnh đó, tạo đột phá về giống mía cũng là giải pháp rất cần thiết cho ngành mía đường Việt Nam, cũng như đa dạng hóa sản phẩm, tận thu phế phẩm. Trong đó, các nhà máy đường tiếp tục đầu tư chiều sâu, nâng cao tỷ lệ tự động hóa, áp dụng các thiết bị tiên tiến để nâng cao năng suất lao động, hiệu suất thu hồi và chất lượng sản phẩm; đầu tư đa dạng hóa sản phẩm phù hợp với thị trường; tận dụng các phụ phẩm của sản xuất đường để sản xuất phân vi sinh, cồn nhiên liệu, điện.... Mặt khác, các cơ quan liên quan cần rà soát, xây dựng, bổ sung các chính sách để hỗ trợ doanh nghiệp trong đầu tư liên kết với nông dân, thực hiện “dồn điền đổi thửa”, đầu tư áp dụng cơ giới hóa, sản xuất sản phẩm phụ; có biện pháp điều hành ngành đường phù hợp.

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, do cung vượt cầu, nên niên vụ mía đường 2014-2015 là vụ thứ tư giá đường liên tục giảm. Trong cả vụ, giá bán đường trắng loại I đã có thuế VAT tại kho nhà máy hầu hết dao động từ 11.000 đến 13.000 đồng/kg, giá đường giảm khoảng 5.000 đến 6.000 đồng/kg so với niên vụ 2010-2011. Với giá này, nhiều nhà máy đường gặp khó khăn.

Theo tổng hợp của các nhà máy đường trên cả nước, vụ sản xuất mía đường 2015-2016, tổng diện tích các nhà máy có ký hợp đồng đầu tư và bao tiêu sản phẩm là 257.546 ha, tăng so với vụ trước 315 ha. Theo kế hoạch sản xuất của các nhà máy, sản lượng mía ép là 15,76 triệu tấn, sản lượng đường dự kiến đạt 1,56 triệu tấn, trong đó đường luyện là 750.000 tấn.

Nguồn nhandan.com.vn