Trong những năm qua, thương mại điện tử Việt Nam đã có sự phát triển nhanh chóng. Nước ta hiện có khoảng 100 sàn thương mại điện tử, trong đó, nhiều sàn thương mại điện tử là kênh mua sắm trực tuyến hàng đầu của người tiêu dùng như: Shopee, Lazada, Tiki, TikTok Shop, Sendo… Tuy nhiên, bên cạnh các tiện ích đem lại thì ngày càng xuất hiện nhiều hành vi kinh doanh, buôn bán hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ trên các sàn thương mại điện tử nhằm lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Theo đánh giá của cơ quan chức năng, thời gian gần đây nổi lên một số thủ đoạn lừa đảo chiếm đoạt tài sản thông qua các sàn thương mại điện tử như:

Thứ nhất, đối tượng lập tài khoản bán hàng trên sàn thương mại điện tử với thông tin giả mạo các cửa hàng, công ty kinh doanh có uy tín để tạo lòng tin cho khách hàng. Sau đó, đối tượng đăng bán các sản phẩm có mức giá rẻ hơn giá niêm yết nhiều lần kèm theo những dòng mô tả như “Giảm giá sốc”, “Thanh lý xả kho”, “Cơ hội có 1-0-2”, “Sale đậm nhất năm”… Những sản phẩm được đăng bán đều có giá trị cao và thường được làm giả theo các thương hiệu lớn như thiết bị điện tử, phụ kiện hàng hiệu…

Khi người mua đặt đơn hàng, các đối tượng sẽ được sàn thương mại điện tử cung cấp thông tin cá nhân của người mua. Sau đó, đối tượng chủ động liên lạc thông qua Zalo, Facebook nhằm dụ dỗ khách hàng mua các mã giảm giá để giao dịch trực tuyến, không thông qua sàn thương mại điện tử với mức giá thấp hơn nhiều lần mức giá đang niêm yết. Sau khi người bị hại chuyển khoản thanh toán thành công, các đối tượng sẽ chặn liên lạc; gửi bưu kiện trong đó chứa các vật phẩm không có giá trị hoặc chứa hàng giả, kém chất lượng.

Thứ hai, đối tượng cài đặt đơn hàng ở trạng thái treo hoặc hủy đơn hàng nhưng vẫn tạo đơn vận chuyển của các cửa hàng, công ty kinh doanh để giao hàng đến địa chỉ người mua. Khi đó, đối tượng sẽ tráo hàng, thay đổi hàng thật bằng hàng giả, hàng kém chất lượng hoặc các vật phẩm không có giá trị. Người bị hại sử dụng phương thức thanh toán trả trước, không kiểm tra sản phẩm khi nhận hàng hoặc lầm tưởng đây là sản phẩm mình đặt mua trên sàn thương mại điện tử nên vẫn tiến hành thanh toán tiền bình thường khi nhận hàng.

Do việc giao dịch của người bị hại nằm ngoài phạm vi của các sàn thương mại điện tử nên không được đảm bảo quyền lợi đổi trả, hoàn tiền sản phẩm vì hệ thống các sàn thương mại điện tử không ghi nhận bất kỳ giao dịch mua hàng hay xác định được thiệt hại của người tiêu dùng.

Thứ ba, đối tượng tự nhận là nhân viên của các sàn thương mại điện tử hỗ trợ đổi trả đơn hàng mà người mua đã đặt trên các sàn thương mại điện tử trước đó. Lợi dụng nhu cầu phát sinh đổi trả từ người mua, các đối tượng hứa sẽ thu hồi và hoàn tiền, sau đó lừa nạn nhân bấm vào đường link lừa đảo, yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân như số điện thoại, thông tin thẻ tín dụng, tài khoản ngân hàng… để tìm cách chiếm đoạt tiền của người bị hại.

Mặc dù các cấp, các ngành chức năng, trong đó có lực lượng Công an thường xuyên tuyên truyền, cảnh báo về phương thức, thủ đoạn lừa đảo qua các sàn thương mại điện tử, tuy nhiên tình trạng người tiêu dùng bị lừa đảo chiếm đoạt tài sản vẫn còn tiềm ẩn nhiều diễn biến phức tạp, khó lường. Bên cạnh đó, công tác đấu tranh chống hàng giả, hàng nhái trên các nền tảng thương mại điện tử còn gặp nhiều khó khăn do thủ đoạn của các đối tượng ngày càng phức tạp và tinh vi như: đối tượng không có kho hàng, cửa hàng thực tế, hàng hóa phân tán nhiều nơi; chỉ tiếp nhận đặt hàng online, giao hàng với số lượng nhỏ lẻ nên khó phát hiện, xử lý. Ðặc biệt, các gian hàng trên sàn thương mại điện tử dễ dàng được tạo ra và đóng lại trong thời gian ngắn khiến lực lượng chức năng rất khó kiểm soát. Bên cạnh đó, nhận thức của người dân đôi lúc còn hạn chế, chưa đủ thông tin, kỹ năng để nhận biết dấu hiệu lừa đảo hoặc người mua biết hàng giả, hàng nhái nhưng vẫn mua sử dụng vì giá rẻ.

Theo cơ quan chức năng, hoạt động rao bán hàng giả, hàng nhái trên các sàn thương mại điện tử thường sẽ có một số dấu hiệu nhận biết như: Giá sản phẩm rẻ hơn rất nhiều so với giá thị trường; thiếu thông tin chi tiết về sản phẩm; sản phẩm được nhận xét, đánh giá tích cực một cách quá mức, bất thường; hình thức thanh toán bằng cách chuyển khoản qua ngân hàng, thanh toán bằng ví điện tử không rõ nguồn gốc, hoặc yêu cầu cung cấp thông tin thẻ tín dụng một cách đáng ngờ; tài khoản của người bán ít hoặc không có thông tin cá nhân; người bán có lịch sử phản hồi tiêu cực, có nhiều khiếu nại từ người mua trước đó hoặc không có đủ đánh giá và phản hồi từ khách hàng…

Để tránh bị lừa đảo khi mua hàng trực tuyến qua các sàn thương mại điện tử, người dân cần nâng cao ý thức cảnh giác, trước khi mua hàng phải nghiên cứu thông tin về người bán như địa chỉ, số điện thoại, mức độ uy tín; kiểm tra thông tin chi tiết, hình ảnh, nội dung mô tả sản phẩm; tìm hiểu kỹ chính sách bảo hành, đổi trả, hoàn tiền; tham khảo ý kiến nhận xét, đánh giá từ người mua khác về người bán và sản phẩm; khi nhận hàng nên yêu cầu cho xem hàng rồi mới thanh toán để an toàn hơn khi mua sắm; không truy cập vào các đường link lạ, kém bảo mật; tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân như số điện thoại, tài khoản ngân hàng, thẻ tín dụng...

Đồng thời, cần thường xuyên cập nhật thông tin mới nhất về các biện pháp bảo vệ thông tin và quyền lợi cá nhân trên báo chí và các trang web chính thống; tránh tâm lý ưu tiên mua hàng giá rẻ góp phần tiếp tay cho các đối tượng lừa đảo./.
 

Trọng Thức