Qua các lần tiếp thu ý kiến đóng góp của Đại biểu Quốc hội, các cơ quan, ban, ngành và quần chúng Nhân dân, Bộ Công an đã chỉnh lý một số điểm nhằm hoàn thiện dự án Luật. Đến nay, dự án Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở gồm 05 chương, 34 điều. Trong đó, thể hiện cụ thể về vị trí, chức năng, nhiệm vụ, nguyên tắc tổ chức, hoạt động, quan hệ công tác, xây dựng lực lượng, bảo đảm điều kiện hoạt động và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức đối với lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở. Bên cạnh đó, Bộ Công an cũng giải đáp một số vấn đề liên quan đến dự án Luật này, cụ thể:

Lực lượng Công an tổ chức sinh hoạt và tuyên truyền pháp luật cho lực lượng
Dân phòng, Bảo vệ dân phố

Tên gọi “Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở” đã thể hiện đúng bản chất là lực lượng “tham gia hỗ trợ” cho Công an cấp xã trong bảo vệ ANTT ở cơ sở. Hiện nay ngoài lực lượng Bảo vệ dân phố, Công an xã bán chuyên trách và lực lượng Dân phòng, còn có các lực lượng quần chúng tự quản được Nhân dân tự thành lập để thực hiện công việc bảo vệ an ninh trật tự. Theo đó, để huy động sức mạnh toàn dân tham gia bảo vệ ANTT, dự án Luật đã quy định rõ, lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở là lực lượng làm nòng cốt trong hỗ trợ lực lượng Công an thực hiện nhiệm vụ bảo vệ ANTT, xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc tại địa bàn cơ sở.

Thứ hai, về đề nghị mở rộng phạm vi điều chỉnh của Luật để bao quát hết các lực lượng có tính chất tự nguyện, tự quản tham gia hỗ trợ Công an cấp xã bảo vệ ANTT ở cơ sở.

Dự thảo Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở quy định kiện toàn thống nhất các lực lượng Bảo vệ dân phố, Dân phòng và Công an xã bán chuyên trách, các chức danh đội trưởng, đội phó đội Dân phòng thành 01 lực lượng chung với tên gọi lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở.

Căn cứ quy định tại Điều 46 Hiến pháp năm 2013 thì mọi công dân đều có nghĩa vụ tham gia bảo vệ an ninh quốc gia, an toàn xã hội. Luật Công an nhân dân (khoản 1 Điều 14) quy định cơ quan, tổ chức, cá nhân hoạt động trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và cơ quan, tổ chức, công dân Việt Nam ở nước ngoài có trách nhiệm tham gia, phối hợp, hỗ trợ Công an nhân dân thực hiện chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn theo quy định của pháp luật. Cụ thể hóa quy định của Hiến pháp, Luật Công an nhân dân và các luật khác có liên quan như Luật Thanh niên năm 2020, Pháp lệnh Cựu chiến binh năm 2005, Luật Phòng cháy, chữa cháy năm 2001 (sửa đổi, bổ sung năm 2013) và điều lệ của các tổ chức hội, đoàn thể thì trên thực tế có nhiều lực lượng tình nguyện, tự quản tham gia hỗ trợ Công an nhân dân trong việc thực hiện nhiệm vụ bảo vệ ANTT ở cơ sở.

Tuy nhiên, hỗ trợ có tính chất thường xuyên, nòng cốt, có quá trình thực hiện lâu dài trên phạm vi toàn quốc thì chỉ có 03 lực lượng, đó là Bảo vệ dân phố, Dân phòng và Công an xã bán chuyên trách. Còn các lực lượng thuộc các tổ chức hội, đoàn thể, lực lượng tình nguyện, tự quản khác… tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ ANTT trên cơ sở pháp lý đã được quy định trong các văn bản pháp luật có liên quan. Đồng thời, vị trí, chức năng, nhiệm vụ, tổ chức hoạt động của các lực lượng này là khác biệt so với 03 lực lượng được kiện toàn nêu trên. Do đó, việc đề nghị mở rộng phạm vi điều chỉnh để bao quát các lực lượng sẽ không phù hợp về vị trí, vai trò cũng như tính chất hoạt động giữa lực lượng do chính quyền thành lập với lực lượng hoạt động tự nguyện, tự quản ở cộng đồng dân cư, cơ sở.

Trao quà cho lực lượng Bảo vệ dân phố

Thứ ba, về đề nghị quy định quyền hạn của lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở và quy định độ tuổi tối đa khi tham gia lực lượng này.

Quyền hạn phải gắn với việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước và thực thi quyền lực nhà nước. Đối với lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở là lực lượng quần chúng tự nguyện được tuyển chọn tham gia bảo vệ ANTT, không thực hiện chức năng quản lý nhà nước mà chỉ có tính chất hoạt động là tham gia hỗ trợ theo sự hướng dẫn, phân công, chỉ đạo của Công an cấp xã. Do đó, việc quy định quyền hạn của lực lượng này là không phù hợp.

Về quy định độ tuổi tối đa khi tham gia lực lượng: theo dự thảo Luật, một trong những tiêu chuẩn để công dân được tuyển chọn vào lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở là bảo đảm về tiêu chuẩn sức khỏe theo quy định. Nếu giới hạn về độ tuổi tối đa sẽ khó thu hút người dân tham gia, nhất là những người dù nhiều tuổi vẫn đủ sức khỏe, có kiến thức, tâm huyết và trách nhiệm trong công tác xã hội. Bên cạnh đó, từ trước đến nay cũng chưa có quy định độ tuổi tối đa trong việc tuyển chọn người tham gia lực lượng Dân phòng, Bảo vệ dân phố và Công an xã bán chuyên trách. Do đó, việc bổ sung quy định độ tuổi tối đa đối với người tham gia lực lượng là không phù hợp với thực tế.

Thứ tư, về đề nghị quy định khung tối đa số lượng Tổ và khung tối đa số lượng các chức danh của Tổ bảo vệ ANTT.

Theo số liệu thống kê, tính đến tháng 12/2022, toàn quốc có 84.721 thôn, tổ dân phố, với đặc điểm, tình hình vùng miền, khu vực thành thị, nông thôn có sự khác nhau. Nếu quy định “cứng” về khung số lượng Tổ, số lượng các chức danh của Tổ bảo vệ ANTT thì sẽ không phù hợp với yêu cầu tình hình thực tiễn của từng thôn, tổ dân phố. Do đó, dự thảo Luật quy định theo hướng “mở” để chính quyền địa phương căn cứ yêu cầu bảo đảm ANTT, điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương để quyết định số lượng Tổ bảo vệ ANTT ở cơ sở và số người tham hoạt động là phù hợp và bảo đảm tính khả thi.

Thứ năm, về đề nghị quy định khung, quy định cụ thể mức tối thiểu hỗ trợ thường xuyên hàng tháng, mức hỗ trợ đóng tiền bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế trong dự thảo Luật.

Dự thảo Luật không quy định khung, không quy định cụ thể mức tối thiểu hỗ trợ thường xuyên hàng tháng, mức hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế. Bởi vì, lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở là lực lượng quần chúng được tuyển chọn tham gia phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, dưới sự quản lý và do chính quyền cơ sở bảo đảm kinh phí chi trả chế độ, chính sách. Nếu quy định “cứng” trong Luật về khung mức hỗ trợ thường xuyên hàng tháng và khung mức hỗ trợ đóng tiền bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế sẽ không phù hợp với thực tế, nhất là ở những địa phương còn khó khăn về kinh tế, xã hội và có thể là áp lực ngân sách đối với các địa phương chưa tự chủ được ngân sách.

Do đó, dự thảo Luật đề nghị giữ nguyên nội dung quy định theo hướng mở để chính quyền địa phương quyết định mức hỗ trợ thường xuyên hàng tháng, quyết định mức hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế đối với người tham gia lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở để phù hợp với thực tế điều kiện từng địa địa phương và bảo đảm tính khả thi của Luật.

Việc xây dựng và ban hành dự án Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở trong tình hình hiện nay là rất cần thiết. Điều này giúp tạo cơ sở bình đẳng về địa vị pháp lý và điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ, chế độ, chính sách đối với lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở gắn với kiện toàn tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế, giảm chi ngân sách Nhà nước. Qua đó, nhằm thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng về xây dựng, củng cố, duy trì lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở, góp phần tăng cường công tác bảo ANTT, an toàn xã hội tại địa bàn cơ sở./.
 

Phương Thảo