Trong suốt quá trình hình thành và phát triển, dưới sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp và của ngành Công an, lực lượng bảo vệ dân phố, dân phòng, Công an xã bán chuyên trách trong toàn quốc từng bước được củng cố, kiện toàn, đến nay, đã thành lập được 1.882 Ban bảo vệ dân phố, 15.656 Tổ bảo vệ dân phố, với tổng số 72.362 thành viên; 64.332 Đội dân phòng, với 636.342 đội viên, 128.664 Đội trưởng, Đội phó; 89.045 Công an xã bán chuyên trách đang được tiếp tục sử dụng tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở. Hiện nay, tại nhiều địa phương lực lượng bảo vệ dân phố, dân phòng, Công an xã bán chuyên trách (gọi chung là lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở) được Ủy ban nhân dân cấp xã thành lập, quản lý, duy trì hoạt động, nhằm tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở. Tuy nhiên, việc bố trí không đồng bộ, thống nhất, dẫn đến mâu thuẫn, chồng lấn trong thực hiện nhiệm vụ giữa các lực lượng.
 

Bên cạnh đó, về thực trạng tuyển chọn, thành lập, bố trí lực lượng bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở cũng có những vướng mắc, bất cập. Nhiều địa phương, mặc dù có thành lập lực lượng dân phòng theo quy định của Luật Phòng cháy và chữa cháy, nhưng về con người là do lực lượng bảo vệ dân phố hoặc Công an xã bán chuyên trách đảm nhiệm (chiếm 26,4%, với số lượng là 167.843 thành viên đang kiêm nhiệm trên tổng số 636.342 đội viên đội dân phòng hiện nay), hoặc có những địa phương tuy có thành lập lực lượng dân phòng và do những người đang tham gia hoạt động trong các phong trào quần chúng tự quản ở địa bàn cơ sở, người dân đang cư trú ở cơ sở đảm nhiệm nhưng chỉ mang tính hình thức, đó là lập danh sách ghi tên làm đội viên đội dân phòng để cho đủ số lượng theo quy định, còn thực tế rất ít hoạt động (chiếm 43,9%, với số lượng là 279.634 thành viên trên tổng số 636.342 đội viên đội dân phòng hiện nay); chỉ có một số lượng ít lực lượng dân phòng tham gia hoạt động phòng cháy, chữa cháy và lực lượng này không kiêm nhiệm các lực lượng khác ở cơ sở (188.865 thành viên, chiếm tỷ lệ 29,7%). Thực tế hiện nay cho thấy, khi có cháy, nổ xảy ra tại nơi dân cư thì lực lượng bảo vệ dân phố hoặc lực lượng Công an xã bán chuyên trách đang được tiếp tục sử dụng hiện nay là những lực lượng tham gia chữa cháy ban đầu, tham gia bảo vệ an ninh, trật tự và hỗ trợ lực lượng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ. Do đó, cần thiết phải khắc phục hạn chế, vướng mắc, bất cập nêu trên.

Dự thảo Luật sắp xếp, kiện toàn thống nhất lực lượng bảo vệ dân phố, Công an xã bán chuyên trách kết thúc nhiệm vụ và các chức danh Đội trưởng, Đội phó Đội Dân phòng thành lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở và được bố trí ở thôn, tổ dân phố, đơn vị dân cư tương đương theo mô hình Tổ bảo vệ an ninh, trật tự. Các chức danh Tổ trưởng, Tổ phó Tổ bảo vệ an ninh, trật tự đồng thời là Đội trưởng, Đội phó Đội Dân phòng được thành lập theo quy định của Luật Phòng cháy và chữa cháy. Đối với chức danh Đội viên Đội Dân phòng và tổ chức, hoạt động, nhiệm vụ, chế độ, chính sách của lực lượng dân phòng thực hiện theo quy định của Luật Phòng cháy và chữa cháy.
 

Về phương án bố trí lực lượng và dự kiến số lượng người tham gia hoạt động trong lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở: hiện nay toàn quốc có 103.568 thôn, tổ dân phố; có 72.362 người đang tham gia hoạt động trong lực lượng bảo vệ dân phố, 89.045 Công an xã bán chuyên trách đang được tiếp tục sử dụng tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở, 19.390 Công an xã bán chuyên trách đang xem xét giải quyết chế độ, chính sách và 128.664 Đội trưởng, Đội phó Đội Dân phòng. Theo đó, việc tiếp tục sử dụng, kiện toàn thống nhất các lực lượng, chức danh này để bố trí ở địa bàn thôn, tổ dân phố theo mô hình Tổ bảo vệ an ninh, trật tự, bao gồm các chức danh Tổ trưởng, Tổ phó và Tổ viên Tổ bảo vệ an ninh, trật tự thì dự kiến tổng số người tham gia hoạt động trong lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở khoảng 300.000 người.
 

Các địa phương trong cả nước hiện nay đều bảo đảm ngân sách để chi trả cho tổ chức, hoạt động, chế độ, chính sách, bảo đảm điều kiện hoạt động của lực lượng bảo vệ dân phố, dân phòng, Công an xã bán chuyên trách tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở. Nhiều địa phương đã tập trung huy động các nguồn lực và bảo đảm nguồn ngân sách tối đa để chi trả cho tổ chức, hoạt động, chế độ, chính sách và bảo đảm điều kiện hoạt động của lực lượng này. Theo dự thảo Luật, lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở được hưởng một số chính sách theo quy định. Đồng thời, được bồi dưỡng, huấn luyện, đảm bảo các điều kiện hoạt động … theo đó, dự kiến trung bình chi cho hoạt động của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở sau khi được kiện toàn của 01 tỉnh, thành phố là 2,4 tỷ/01 tháng. Với mức chi thực tế hiện nay của các địa phương và so sánh với mức chi quy định trong dự thảo Luật là bảo đảm cân đối và không làm tăng chi ngân sách nhà nước.
 

Như vậy, dự thảo Luật chỉ thực hiện sắp xếp, kiện toàn lại các lực lượng, chức danh đã được thành lập, hoạt động hiện nay theo quy định của pháp luật thành một lực lượng thống nhất mà không phải là thành lập lực lượng mới. Với việc điều chỉnh theo hướng này sẽ không làm tăng số lượng người tham gia hoạt động và không làm tăng chi ngân sách nhà nước; góp phần kiện toàn, tinh gọn đầu mối theo hướng thống nhất là tổ bảo vệ an ninh, trật tự được bố trí ở thôn, tổ dân phố, đơn vị dân cư tương đương để thay thế quy định của pháp luật hiện hành là thành lập ban bảo vệ dân phố, tổ bảo vệ dân phố và kiện toàn lực lượng Công an xã bán chuyên trách thành một lực lượng thống nhất.
 

Là lực lượng nòng cốt trong xây dựng mô hình tự quản về an ninh, trật tự và là hạt nhân tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự, an toàn xã hội tại địa bàn cơ sở, thường xuyên, trực tiếp tiếp xúc với người dân, gắn bó mật thiết với Nhân dân. Lực lượng bảo vệ dân phố, dân phòng, Công an xã bán chuyên trách đã có những đóng góp tích cực trong công tác bảo đảm an ninh, trật tự cũng như việc thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở địa bàn cơ sở./.
 

Hồng Thúy - Phòng Tham mưu Công an tỉnh